Nacionalizacija, tj. sticanje potpunog vlasništva nad sredstvima proizvodnje ne dovodi do privredne kontrole ukoliko zemlja ostaje tehnološki zavisna. Francisko Serković i Krišnakumar Sabramaniam sprovodili su još 1970ih istraživanja argentinskog i indijskog tržišta i pokazali da je u takvim firmama nezavisno odlučivanje oduzeto iz ruku domaćih vlasnika i menadžera kroz tehnološke sporazume. Oni sadrže faktore kao što su: izvoz opreme, materijala, rezervnih delova; određivanje vrste robe, cene i obima proizvodnje; odobrenje izvoza; ograničenje dinamike transfera, npr. nemogućnost prenošenja patenata, ograničenje lokalnih razvojnih i istraživačkih delatnosti, itd.
Frensis Stjuart piše da zbog tehnološke zavisnosti slabi pregovaračka pozicija domaćih firmi čime se povećava cena uvozne tehnologije i usmeravaju domaće firme sve više ka stranom tehnološkom razvoju, koji kroz tehnološke ugovore sprečava ili koči lokalnu adaptaciju uvozne tehnologije. Tako se ulazi u svojevrsno vrzino kolo gde, iako je tehnološka zavisnost rezultat nedostatka domaće tehnologije, ona istovremeno dovodi do gubitka efikasnih domaćih naučnih i tehničkih kapaciteta, koji postaju ili potpuno irelevantni ili predstavljaju bledu sliku institucija razvijenih zemalja. Eto vam na konkretnom primeru objašnjenje značenja termina “underdevelopment” iliti “razvoj nerazvijenosti” (neki kažu i “podrazvijenost”).
Naravno, ne može se izolovati problem tehnološke zavisnosti od opšte zavisnosti, pa začas da podsetim na objavu u kojoj sam se osvrnuo na prenos tamne vrednosti, tj. odliv mozgova u imperijalni centar, koji se u našem slučaju sprovodi preko mehanizama nametnutih od strane MMFa, a koji nas paralelno ostavlja bez ljudskih kapaciteta za ekonomsku transformaciju. Prema tome, nacionalna politička strategija “podrazvijenih” zemalja je ključ usmeravanja daljeg ekonomskog i tehnološkog razvoja; u ovom slučaju sticanja veština i izgradnje institucionalnih sistema potrebnih radi smanjenja obima tehnološke zavisnosti. Kontrola uvozne tehnologije, njena lokalna adaptacija i proces učenja na radu pri tehničkom razvoju mogu se efikasno sprovesti samo ako se celokupna privreda preorijentiše tako da se raskine ovaj odnos zavisnosti.
Uspešan primer Narodne Republike Kine, koja je donedavno bila zemlja Trećeg sveta, mora da se studira i prilagodi našim specifičnostima ukoliko se borba protiv ekonomske zavisnosti (u meri koja je moguća – ali i dovoljna – u međuzavisnom svetu) postavi kao jedan od glavnih ciljeva revolucionarnih organizacija. Svestan sam da ima drugova koji bi rekli da je DNRK i miris i ukus, ali visok nivo samoodrživosti DNRK duguje (pored nepobitne žrtve korejskog naroda) i uslovima geografske izolacije, tj. tome što se nalazi u kineskom dvorištu; dok bi država poput Srbije u slučaju pokušaja tako radikalne transformacije samo dobila priliku da upozna Majku svih bombi i ostalu joj familiju.
Abdelraheem Kheirawi
